Cây Nhãn - toàn tập về cây nhãn, có thể bạn chưa biết
I. Nguồn Gốc Cây Nhãn
Nhãn là loài cây nhiệt đới lâu năm thuộc họ Bồ Hòn, có nguồn gốc xuất xứ từ miền Nam của Trung Quốc. Trong tiếng Trung cây Nhãn còn được gọi là Quế Viên (桂圆), tiếng Anh là "longan", tiếng Indonesia là "lengkeng", tiếng Mã Lai là "mata kucing". Long Nhãn có nghĩa là Mắt Rồng vì quả của cây nhãn hạt có màu đen bóng.
II. Mô Tả Cây Nhãn
Cây Nhãn khi trưởng thành có chiều cao khoảng 5 - 10m, vỏ cây xù xì có màu xám, khi cậy vỏ có thể bong ra từng mảng. Thân cây có nhiều cành lá, um tùm tươi tốt quanh năm, lá nhãn thuộc dạng lá kép, mọc so le gồm 5 đến 9 lá chét hẹp, dài 7 - 10cm, rộng 2.5 - 5cm, rễ cây thuộc loại rễ chùm. Cây Nhãn thường ra hoa vào tháng 2 - tháng 4 của mùa xuân. Hoa Nhãn có màu vàng trắng nhạt, mọc thành từng chùm ở đầu cành cây hay kẽ lá, đài có từ 5-6 răng, tràng từ 5-6, nhị 6-10, bầu khoảng 2,3 ô. Quả nhãn có hình dáng tròn, có vỏ ngoài màu vàng xám, quả nhãn khi nhỏ hoặc khi chưa chín vỏ thường hơi xù xì, khi đã chín đủ nước, vỏ sẽ nhẵn dần. Hạt nhãn đen nhánh, có phần Cùi Nhãn bao bọc quanh hạt, cùi nhãn dùng để ăn có vị ngọt sắc, thơm mát. Mùa nhãn là vào khoảng tháng 7- 8. Cây nhãn chịu rét tương đối tốt và tốt hơn so với các cây cùng họ vải và cũng ít kén đất hơn.
Rặng Nhãn Cổ Thụ - thuộc vùng quê Minh Phượng - Tiên Lữ - Hưng Yên
Hoa Nhãn - nhãn thường kết nụ ra hoa vào khoảng tháng 2,3,4
Quả Nhãn khi còn xanh
Quả Nhãn - khi chín thường có màu vàng xám, vỏ nhẵn dần
Cùi Nhãn - có vị ngọt sắc, thơm mát
Long Nhãn - nhãn sấy khô đóng hộp
Một vài món ngon từ long nhãn: long nhãn có thể ăn ngay, nấu chè hạt sen, trà hoa cúc, hoặc ngâm rượu
III. Sự phân bố của Cây Nhãn
- Nhãn thường được trồng và phân bố nhiều ở các tỉnh thành Việt Nam, nhất là tỉnh Hưng Yên nổi tiếng với Nhãn Lồng, ngoài ra còn có ở Hoa Nam Trung Quốc, Thái Lan, Ấn Độ và Indonesia
IV. Các Giống Nhãn
- có rất nhiều giống cây nhãn khác nhau như: nhãn cùi (cùi dày), nhãn nước (nhiều nước), nhãn lồng, nhãn đường phèn, nhãn thóc, nhãn gỗ, nhãn Hương Chi, nhãn Khoái Châu...Ngoài ra còn có các giống nhãn nổi tiếng sau
1. Nhãn Lồng Hưng Yên
- Tên "nhãn lồng" bắt nguồn từ việc do sự thơm ngon của nhãn nơi này khi chín mà các loài chim, dơi thường đến ăn nên người trồng nhãn thường dùng lồng bằng tre, nứa để bảo vệ. Nhãn lồng có cùi dày và khô, hạt nhỏ, vị thơm ngọt như đường phèn, đáy quả có hai dẻ cùi lồng xếp lên nhau. Giống nhãn xuất phát từ Hưng Yên từ lâu đã có tiếng là thơm ngon nên từng được tiến cung dâng vua, do đó Nhãn Lồng Hưng Yên còn được gọi là "nhãn tiến vua".
2. Nhãn Xuồng Cơm Vàng
- Có nguồn gốc từ tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu với đặc điểm cùi dày, ráo nước, dòn ngọt và có màu hanh vàng, quả có dạng hình xuồng. Quả chưa chín gần cuống có màu đỏ, khi chín vỏ nhãn có màu vàng da bò. Xuồng cơm vàng thích hợp trên vùng đất cát, nếu trồng trên đất thịt hoặc sét nhẹ nên ghép trên gốc ghép là giống tiêu da bò.
3. Nhãn Tiêu Da Bò
- Còn có tên gọi khác là "nhãn quế", xuất phát từ Huế, quả nhãn nhỏ, vỏ mỏng, nhẵn và có màu nâu sáng vàng
V. Công Dụng của Cây Nhãn
- Cây nhãn có công dụng tuyệt vời từ hoa và quả nhãn còn thân, lá và rễ cây thường không mấy tác dụng
1. Công dụng từ Hoa Nhãn
- Đến mùa hoa nhãn, các loài ong thường tụ tập đến để hút mật. Mật ong hoa nhãn có hương vị thơm ngon đặc biệt, vừa tốt cho sức khỏe và chữa được nhiều bệnh trong y học
2. Công dụng từ Long Nhãn
- Long nhãn nhục (tên tiếng Anh là Arillus longanae - cùi nhãn khô) có đặc tính dẻo, màu óng vàng dùng làm thực phẩm đồng thời là một vị thuốc thường được dùng trong Đông y chữa các chứng bệnh hay quên, thần kinh kém, suy nhược, hay hoảng hốt, khó ngủ. Tiếng Hoa gọi cùi nhãn khô là viên nhục (圓肉), nghĩa là "cục thịt tròn". Hạt nhãn được dùng để chữa các chứng chốc lở, gội đầu, đứt tay, chân.